Ranonovovjekovna melioracija, protomoderne migracije i ekonomski razvoj vranskog posjeda

Sa？etak U radu se autori fokusiraju na lokalne i prekograni？ne migracijske procese u sjevernoj Dalmaciji i njihov utjecaj na razvoj vranskog feuda tijekom 17. i 18. stolje？a. Nakon kvalitativne analize demografske, crkvene i kartografske arhivske gra？e uspostavljena je veza izme？u ekonomskih i okoli？nih procesa i razvoja u nizinskome mo？varnom pograni？ju, u odnosu spram prirodne osnove, geostrate？ke pozicije te komunikacijsko-komercijalnoga i (i)migracijskog potencijala prostora. U radu se poku？ava odgovoriti i na pitanje je li se privatni pothvat melioracije posjeda obitelji Borelli pokazao ekonomski uspje？nim ili pak avanturisti？kim eksperimentom u okolnostima neuspje？ne sesilizacije doseljenog stanovni？tva iz Bukovice. Pritom protomoderne lokalne migracije Morlaka rezultiraju njihovim anga？manom na isu？ivanju mo？vara i blata, uz ve？ postoje？u ulogu u obrani Novoga i Najnovijega mleta？kog posjeda od eventualnih ponovnih osmanskih upada. Iako njihovo doseljavanje nema okoli？ni predznak, u kona？nici su oni melioracijom izmijenili okoli？ Kotara, usprkos ？injenici da je ratarska ekonomska eksploatacija ostala nerazvijena, dok je prevladavaju？e sto？arenje na plodnoj i melioriranoj zemlji predstavljalo ekonomski neracionalno iskori？tavanje zemlje. Na？in na koji je ravnokotarski kraj demografski, pa i ekonomski profitirao od redistribucija stanovni？tva iz zale？a dio je odgovora na demografsku devastaciju izazvanu osmanskim ratovima po？etkom ranoga novog vijeka, pusto？enjem te okoli？nim pritiskom na mo？varno zemlji？te nakon mleta？ke rekonkviste. Nizinski je okoli？ izmijenjen melioriranjem zapu？tenih vodotoka, ？ime je ？ovjek ponovno, prvi put nakon antike, intenzivnije zadirao u okoli？. Ishod toga ranonovovjekovnog sraza ekonomskih i okoli？nih interesa na ograni？enom prostoru vranskog feuda rezultirao je zna？ajnim razlikama u kvaliteti i predznaku razvoja u kratkoro？noj u odnosu na dugoro？nu perspektivu